Celem projektu „Jurajskie krajobrazy” jest ochrona walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych Jury Krakowsko-Częstochowskiej oraz ich wykorzystanie w ekorozwoju regionu.
Obszar działania Towarzystwa na Rzecz ochrony Przyrody obejmuje głównie teren Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Oznacza to specyficzne problemy, z którymi styka się Towarzystwo i z którymi zgłaszają się do nas mieszkańcy. Dotyczą one zagrożeń walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych tego unikalnego obszaru.
Jura jest regionem wyjątkowym, jest bowiem krainą niezwykłych kontrastów. Spotkać tu można występujące obok siebie elementy przyrody różnych, bardzo odległych nieraz obszarów. Żaden z pozostałych regionów naszego kraju nie może poszczycić się większą różnorodnością. Nigdzie indziej nie spotkamy tak bogatego krajobrazu o charakterze krasowym. Jura charakteryzuje się bardzo dużym bogactwem i różnorodnością szaty roślinnej oraz fauny, rzadko spotykanych w innych obszarach. Znajduje się tu ponad 1600 gatunków roślin naczyniowych, co stanowi ok. dwóch trzecich wszystkich tego rodzaju roślin w Polsce. Cechą charakterystyczną szaty roślinnej jest nagromadzenie na niewielkiej przestrzeni gatunków roślin o różnych wymaganiach oraz elementów reprezentujących odległe obszary klimatyczne.
Pomimo objęcia znacznej części Jury ochroną w formie Ojcowskiego Parku Narodowego oraz parków krajobrazowych, jej przyroda i krajobraz są ogromnie zagrożone. Na terenie Jury, tak jak w większości gmin w Polsce proces rozwoju przebiega żywiołowo. Potęguje to brak planów zagospodarowania przestrzennego, zmiany przepisów prawnych. Skutkuje to licznymi przypadkami zamiany terenów zielonych na inne cele, sporów i konfliktów. Przy tym wszystkim nagminnie łamane są zasady publicznej konsultacji planowanych inwestycji z mieszkańcami, organizacjami społecznymi. Rodzi to również podejrzenia korupcji i działań niezgodnych z prawem i interesem społecznym. Nasze postulaty i propozycje to społeczeństwo kontrolujące przedsięwzięcia potencjalnie zagrażające środowisku, zastopowanie „dzikiej urbanizacji”, wydobycie na światło dzienne procesów podejmowania decyzji w dziedzinach planowania przestrzennego i gospodarki terenowej – których dotychczasowa sekretność sprzyja kaleczeniu najpiękniejszych okolic. To także nadzieja na zaktywizowanie mieszkańców do wspólnych działań na rzecz swojego otoczenia.
Pożądanym sposobem użytkowania obszarów cennych przyrodniczo, krajobrazowo i kulturowo, jest turystyka, przy jednoczesnej ochronie miejsc bardziej podatnych na zagrożenia. Stworzenie oferty form wypoczynku i rekreacji alternatywnych dla agresywnej i zagrażającej wartościom przyrodniczym i kulturowym turystyki masowej powinno spowodować wzrost świadomości i poszanowania dla wartości przyrodniczych oraz miejscowych tradycji przez społeczność lokalną.
Warunkiem podtrzymania atrakcyjności turystycznej Jury jest zachowanie jej walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Częścią projektu są więc działania związane z czynną ochroną przyrodą. Ostateczną przyczyną wyginięcia lub zagrożenia większości gatunków i populacji jest zniszczenie lub przekształcenie biotopu. Z tego względu utrzymanie przy życiu większości zagrożonych roślin i zwierząt możliwe jest przez właściwą ochronę i kształtowanie biotopów. Temu służyć mają m.in. ostoje przyrody. Mamy jeszcze w krajobrazie takie miejsca m.in. małe stawy, tereny podmokłe, łąki, naturalne fragmenty lasu. Miejsca te wymagają opieki. Taka bierna ochrona jest bardzo potrzebna, ale czasami są to działania niewystarczające. Przez setki lat budowano ogrodzenia ogrodowe, aby kawałek ziemi, uprawiany z trudem i wytrwałością, ochronić przed najazdem rozprzestrzeniającej się dzikiej roślinności. Tam gdzie człowiek nie strzegł swych roślin uprawnych, tam zagłuszały je żywotne rośliny dzikie. Dziś rośliny naturalnego krajobrazu są bardziej zagrożone od ogrodowych. Z roślinami giną też zwierzęta zależne od określonego źródła pokarmu. Po raz pierwszy ogrody mogą stać się dla natury rodzajem ostoi. W małych chronionych oazach zagrożone rośliny i zwierzęta znajdują nową przestrzeń życiową. Wiele takich wysepek ekologicznych może następnie stworzyć gęstą sieć, dzięki której zostaną powoli odtworzone, zniszczone ekosystemy. Dlatego w ramach projektu planowane jest zakładanie naturalistycznych ogrodów – ostoi przyrody.
W ramach projektu prowadzone są następujące działania:
1) Ochrona przyrody i dziedzictwa kulturowego Jury Krakowsko-Częstochowskiej
Celem działania jest ochrona cennych obiektów przyrodniczych poprzez:
· propagowanie takich form ochrony przyrody jak użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, stanowiska dokumentacyjne, społeczne ostoje przyrody,
· dla podniesienia walorów edukacyjnych obiektów przygotowanie wspólnie z młodzieżą z miejscowych szkół i lokalnych organizacji tablic prezentujących walory przyrodnicze i kulturowe tych miejsc (wiosna zamontowanych zostanie 14 tablic i plansz informacyjno-edukacyjnych)
· podjęcie działań zmierzających do otoczenia ich stałą opieką przez szkoły, organizacje lokalne – tworzenie społecznych ostoi przyrody
· zabezpieczenie tras migracyjnych płazów
· akcje sadzenia na terenie Jury drzew gatunków rodzimych oraz tradycyjnych odmian drzew owocowych – kwiecień – maj 2007, październik 2007
2) Magazyn „Jurajskie krajobrazy”.
Zapoczątkowanie wydawania magazynu poświęconego Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Pismo ma wspomóc działania mieszkańców Jury na rzecz swojego otoczenia. Ma prezentować miejsca ciekawe pod względem przyrodniczym, krajobrazowym i kulturowym, ale często zapomniane. Ocalenie tych miejsc od zapomnienia, zainteresowanie nimi społeczności lokalnych jest pierwszym krokiem do podjęcia działań w terenie zmierzających do ich ochrony, do budowy atrakcji turystycznych. Pismo ma służyć budowaniu lokalnego patriotyzmu, poczucia wartości miejsc leżących tuż za progiem naszego domu, a także aktywizowaniu mieszkańców w obronie tych miejsc. W 2007 r. planowanych jest wydanie 4 numerów kolorowego magazynu. Mamy nadzieję, że wokół magazynu „Jurajskie krajobrazy” oraz internetowego Jurajskiego Ekologicznego Serwisu Informacyjnego zbierze się grupa sympatyków Jury Krakowsko-Częstochowskiej którzy działać będą na rzecz promocji Jury. Spowoduje to zwiększenie wiedzy organizatorów projektu na temat działań społecznie użytecznych podejmowanych w regionie, co znacznie ułatwi wspólną działalność na rzecz Jury.
3) Internetowy ekologiczny serwis informacyjny
W sytuacji powszechnego dostępu do Internetu taki sposób udostępniania informacji wydaje się być sposobem najskuteczniejszym, a z pewnością umożliwiającym najszybszą aktualizację informacji.. Nasza propozycja to zebranie ogółu informacji dotyczących ochrony Jury i usprawnienie systemu ich udostępnienia. Jurajski Ekologiczny Serwis Informacyjny jest dostępny na stronie internetowej www.jura.eko.org.pl
4) Punkt informacyjno-edukacyjny
· prowadzenie punktu bezpłatnych porad dotyczących ochrony środowiska i zagospodarowania przestrzennego,
· udział w postępowaniach administracyjnych w sprawach związanych z ochroną środowiska Jury i miasta Krakowa
5) Konkurs plastyczny i fotograficzny – walory przyrodniczo-krajobrazowe Jury
Konkursy poprzedzane są organizacją przez nauczycieli plenerów malarskich dla dzieci. Jesienią plenery malarskie organizowane zostały przez gimnazjum w Zabierzowie, zespół szkół w Alwerni, szkoły podstawowe w Chechle i Rodakach. Zajęcia prowadzone są na terenach ciekawych pod względem przyrodniczym, krajobrazowym i kulturowym i mają na celu zwrócenie uwagi dzieci na piękno tych terenów oraz budowę związków emocjonalnych z danym miejscem. Na zakończenie projektu planowany jest konkurs prac wykonanych przez dzieci i organizacja wystawy prac. Prace zostaną również wykorzystane do prezentacji tych miejsc w magazynie „Jurajskie krajobrazy” oraz na stronach internetowych.
Regulamin konkursu dostępny jest na stronie internetowej www.jura.eko.org.pl w dziale „Inicjatywy ekologiczne”
Projekt „Jurajskie krajobrazy” współfinansowany jest ze środków:
Ø Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach rządowego Programu – Fundusz Inicjatyw Obywatelskich
Ø Wojewódzkiego Funduszu ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie